EKG - badanie elektrokardiograficzne jest nieinwazyjnym badaniem służącym do rejestracji potencjałów elektrycznych mięśnia sercowego pacjenta. Potencjały elektryczne zmieniają się w zależności od fazy pracy serca i dają pośredni obraz jego czynności. Rejestracja zmian potencjałów elektrycznych standardowo odbywa się przy pomocy 10 elektrod umieszczonych na klatce piersiowej i kończynach pacjenta, które dają obraz 12 odprowadzeń. Badanie nie wymaga specjalnego przygotowania ze strony pacjenta. Na podstawie zapisu krzywej EKG można uzyskać informacje między innymi o częstości i rodzaju rytmu serca czy jego ewentualnych zaburzeniach, przewodzeniu pomiędzy przedsionkami a komorami oraz w ich wnętrzu, a także  przeroście i przeciążeniu mięśnia serca.

Rycina.    Przykładowy zapis EKG pacjenta z podejrzeniem zawału.

ZAPAMIĘTAJ! EKG jest prostym, bezpiecznym dla pacjenta badaniem. Nie wymaga specjalnego przygotowania, dostarcza istotnych informacji o pracy serca.
 
Echo serca – jest w zasadzie badaniem ultrasonograficznym ukierunkowanym na obrazowanie mięśnia serca. W podstawowej swojej formie wykonywane jest przez lekarza za pomocą głowicy emitującej fale akustyczne o niskiej częstotliwości, która jednocześnie rejestruje odbicie, załamanie i pochłanianie tych fal przez badane tkanki. Na podstawie tego w czasie rzeczywistym rekonstruowany jest obraz bijącego serca. Badanie nie wymaga od pacjenta specjalnego przygotowania. Pozwala na obrazowanie anatomii serca, jego ścian, zastawek, ich funkcji czy kurczliwości. Echo serca pozwala również na uwidocznienie płynu w worku osierdziowym, obecności guzów, skrzeplin czy wegetacji w jamach serca.

ZAPAMIĘTAJ! Echo serca jest badaniem bezpiecznym i nieinwazyjnym, pozwala na uwidocznienie nieprawidłowości anatomicznych oraz funkcjonalnych zarówno mięśnia serca, jak i jego zastawek.

Holter EKG – badanie potocznie nazywane Holterem polega na całodobowej rejestracji zapisu EKG. Badanie odbywa się w systemie 24- lub 48-godzinnym. W tym czasie pacjent podłączony jest do niewielkiego aparatu, który przy pomocy elektrod umieszczonych na klatce piersiowej w sposób ciągły przez cały czas badania rejestruje zapis EKG. Badanie odbywa się w czasie codziennych czynności (pracy, odpoczynku, snu), nie wymaga więc pozostawania w domu czy rezygnowania z pracy na czas badania. Badanie Holterowskie wykonywane jest w celu wykrycia zaburzeń rytmu serca. Pojedyncze badania EKG często nie pozwalają na uwidocznienie niektórych zaburzeń rytmu serca, na przykład tych pojawiających się napadowo.

ZAPAMIĘTAJ! Badanie Holterowskie wykonywane jest podczas codziennych czynności. Pozwala na wykrycie groźnych dla życia zaburzeń rytmu serca.

24-godzinny automatyczny pomiar wartości ciśnienia tętniczego – tzw. holter ciśnieniowy  - badanie 24-godzinnej rejestracji wartości ciśnienia tętniczego, określane skrótem ABPM (ang. ambulatory blood pressure monitoring). Polega na wielokrotnych pomiarach wartości ciśnienia tętniczego krwi wykonywanych automatycznym aparatem, w określonych odstępach czasu przez całą dobę, zarówno podczas dnia, jak i podczas snu. Badanie to ma przewagę nad pojedynczymi pomiarami, ponieważ pozwala na ocenę zmienności wartości ciśnienia tętniczego w ciągu całej doby. Pozawala na wykrycie braku spadku wartości ciśnienia tętniczego w nocy, jego wzrostów w godzinach porannych czy zmienności rytmu serca. Badanie również nie wymaga rezygnacji z pracy czy codziennych czynności.

Rycina.    Podsumowanie graficzne 24-godzinnego automatycznego pomiaru wartości ciśnienia tętniczego krwi. SYS – ciśnienie skurczowe; DIA – ciśnienie rozkurczowe; HR – częstość akcji serca.; time – czas rejestracji.

ZAPAMIĘTAJ! Badanie ABPM polega na całodobowym monitorowaniu wartości ciśnienia tętniczego krwi. Może być wykonywane podczas codziennych czynności.

Koronarografia - jest badaniem mającym na celu uwidocznienie stanu tętnic wieńcowych, czyli naczyń doprowadzających krew do serca. Te kilkumilimetrowe naczynia są niezwykle ważne, ponieważ ich zawężenie lub niedrożność powoduje zmniejszenie dopływu krwi do serca i wraz z tym martwicę mięśnia sercowego. Badanie przeprowadza się w dwóch sytuacjach - w trybie przyspieszonym w ostrej  fazie diagnostyki ostrego zespołu wieńcowego oraz planowo, jeśli stan zdrowia pacjenta nie wymaga natychmiastowego działania. Wskazania do planowej koronarografii obejmują przede wszystkim diagnostykę choroby wieńcowej oraz przygotowanie do zabiegów kardiochirurgicznych. Wykrycie zwężenia tętnicy wieńcowej, najczęściej spowodowanego przez blaszkę miażdżycową, stanowi wstęp do przeprowadzenia zabiegu angioplastyki wieńcowej. Zabieg pod względem technicznym bardzo przypomina samą koronarografię i jest niejako jego przedłużeniem. Polega na poszerzeniu zwężonego, np. przez blaszkę miażdżycową, naczynia wieńcowego. Najczęściej łączy się to z wszczepieniem stentu w miejsce zwężenia. Stenty są to niewielkie metalowe lub pokrywane lekiem „rurki” mające wpływać na zachowanie drożności światła naczynia.

Rycina.    Koronarografia. Przykładowy obraz – uwidoczniono dominującą prawą tętnicę wieńcową.

ZAPAMIĘTAJ! Koronarografia jest badaniem inwazyjnym, pozwalającym na ocenę światła naczyń wieńcowych zaopatrujących serce. Stwierdzono podczas badania nieprawidłowości (krytyczne zwężenie, niedrożność naczynia) leczone są przy pomocy angioplastyki wieńcowej, która pozwala na przywrócenie przepływu krwi w naczyniu.

Monitorowanie parametrów krzepnięcia krwi - obejmuje kilka badań. Ich wybór zależy przede wszystkim od chorób współistniejących oraz przyjmowanych leków. Poniżej przedstawiamy wybrane badania związane z monitorowaniem parametrów krzepnięcia krwi oraz ich zastosowanie w klinice i leki wpływające na ich wynik.

• INR – jest wskaźnikiem obliczanym na podstawie wartości czasu protrombinowego. Służy do monitorowania skuteczności leczenia doustnymi antykoagulantami, takimi jak warfaryna i acenokumarol. W praktyce kardiologicznej takie leczenie najczęściej stosowane jest w grupie pacjentów z migotaniem przedsionków czy wszczepionymi sztucznymi zastawkami serca. Badanie przeprowadza się często, w określonych przez lekarza odstępach czasu, ponieważ INR jest wskaźnikiem bardzo zmiennym.
• Czas trombinowy – modyfikowany jest przez obecność we krwi heparyn. Jego monitorowanie w przypadku leczenia heparynami nie jest tak istotne jak INR w przypadku doustnych antykoagulantów ze względu na stabilniejsze właściwości heparyn, gdy są one regularne przyjmowanie w odpowiednich dawkach.
• Płytki krwi – monitorowanie ich ilości w przeliczeniu na jednostkę objętości. Monitorowanie płytek krwi jest ważne nie tyle dla kontroli skuteczności leczenia co dla monitorowania jego bezpieczeństwa. Na przykład leki takie jak heparyny u niewielkiego odsetka leczonych pacjentów mogą być przyczyną małopłytkowości, która musi być odpowiednio wcześnie wykryta.
• APTT – czyli inaczej czas częściowej tromboplastyny po aktywacji, również jest parametrem kontrolowanym w przebiegu leczenia heparynami.
• Stężenie d-dimerów – jest miarą skuteczności fibrynolizy, czyli procesu degradacji skrzepliny. Badanie przydatne jest głównie u pacjentów w stanach ostrych, a główne zastosowanie obejmuje wykluczanie zatorowości płucnej.

ZAPAMIĘTAJ! Parametry krzepnięcia krwi należy kontrolować regularnie, zgodnie z zaleceniami lekarza. Rodzaj wymaganych badań zależy od chorób współistniejących oraz stosowanego leczenia. Nieprawidłowe wyniki badań krzepnięcia zawsze należy zgłaszać lekarzowi.

Piśmiennictwo:
Interna Szczeklika – Podręcznik chorób wewnętrznych. Red. Andrzej Szczeklik; 2012, wydawnictwo Medycyna Praktyczna.
Szczeklik A., Tendera M. Kardiologia – podręcznik oparty na zasadach EBM; 2012, wydawnictwo Medycyna Praktyczna.
Bonow RO, Mann DL, Zipes DP, et al. Braunwald's Heart Disease: A Textbook of Cardiovascular Medicine; 2005, wydawnictwo Elsevier Saunders.

dr n. med. Filip M. Szymański