Dlaczego mamy trudności ze zmianą stylu życia zaleconą przez lekarza?

Zachowania określone jako „styl życia” stanowią podstawę leczenia zalecaną w pierwszej linii przez większość lekarzy. Zostają ukształtowane w dzieciństwie i młodości w wyniku współdziałania czynników środowiskowych oraz genetycznych, a następnie są podtrzymywane lub pogłębiane przez środowisko społeczne danej osoby w wieku dorosłym. W rezultacie obserwuje się znaczne różnice zachowań zdrowotnych między poszczególnymi osobami, a także grupami społecznymi. Każdy lekarz, zalecając pacjentowi modyfikację jego utrwalonych przez lata zachowań, ma świadomość, że nie jest to łatwe i często wiąże się dla pacjenta z ogromnym wysiłkiem i niejednokrotnie wieloma wyrzeczeniami.
Ale czy mimo wszystko warto? Zdecydowanie warto! Szacuje się, że aż > 50% zaobserwowanego zmniejszenia umieralności wiąże się z modyfikacją czynników ryzyka, a tylko 40% z poprawą leczenia. Jak widać przestrzeganie zaleceń dotyczących diety czy aktywności fizycznej jest równie ważne lub nawet ważniejsze niż prowadzone leczenie farmakologiczne.

Dlaczego należy regularnie przyjmować zalecone przez lekarza leki?

Wszystkie przepisane przez lekarza leki należy przyjmować regularnie, codziennie o tej samej porze. Nie można samodzielnie modyfikować ich dawki, a tym bardziej przerywać leczenia. Lekarz zaleca przyjmowanie konkretnych leków o określonych porach ze względu na ich właściwości farmakologiczne. Na przykład statyny powinno się przyjmować wieczorem, ponieważ endogenna produkcja cholesterolu, na którą wpływać mają te leki, jest największa w nocy. Podobnie kwas acetylosalicylowy. Większość incydentów sercowo-naczyniowych ma miejsce w nocy lub w godzinach porannych.

Kolejne zagadnienie stanowi chronoterapia nadciśnienia tętniczego. Godziny podawania leków zależeć tu będą od indywidualnego profilu pacjenta – zmian jego wartości ciśnienia tętniczego na przestrzeni doby. Rodzaj, dawki i czas przyjmowania konkretnych preparatów ustalone powinny zostać w taki sposób, aby utrzymać prawidłowy efekt hipotensyjny przez całą dobę, także w nocy i godzinach porannych, kiedy u części pacjentów ryzyko zawału serca i udaru mózgu jest największe.

Dokładne przestrzeganie dawek leków, niedzielenie tabletek i nieomijanie dawek jest istotne zawsze, ale szczególnie dobrze widać to na przykładzie leków przeciwkrzepliwych, antyagregacyjnych i przeciwpłytkowych. Spadek ich stężenia we krwi natychmiast skutkuje utratą protekcyjnego działania, a przez to ogromnym wzrostem ryzyka zawału serca czy udaru mózgu. Szacuje się, że na przykład po odstawieniu kwasu acetylosalicylowego ryzyko niekorzystnych incydentów sercowo-naczyniowych, takich jak zawał serca czy udar mózgu, wzrasta ponad 2-krotnie, a średni czas między zakończeniem terapii a zaistnieniem incydentu wynosi około 10 dni.

ZAPAMIĘTAJ!

• Leki bierz regularnie o zaleconych przez lekarza porach.
• Nie omijaj dawek.
  
• Nie dziel tabletek.
  
• Nie przerywaj leczenia.

Wiele miejsca na zmiany…

Wszystkie pokazane dane przemawiają za wysoką skutecznością prewencji chorób układu sercowo-naczyniowego w redukcji zapadalności i śmiertelności z powodu chorób układu krążenia. Niestety okazuje się, że odsetek pacjentów osiągających cel terapeutyczny wyznaczony przez lekarza wciąż jest niezadowalający. Zależy on od analizowanego czynnika, ale w większości przypadków nie przekracza 50%. W poprawie sytuacji duże znaczenie mają programy podjęte na wysokim, często ogólnonarodowym szczeblu. Programy edukacyjne, prozdrowotne i prawne mające na celu promocję prewencji chorób układu sercowo-naczyniowego poza korzyściami zdrowotnymi dla pacjentów okazują się przynosić wymierne korzyści finansowe związane z mniejszą liczbą hospitalizacji.
Poniżej przedstawiono odsetek pacjentów osiągających wyznaczone cele terapeutyczne (według Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego):

Jak widać osiągnięcie wyznaczonego celu nie jest łatwe, ale jest możliwe. Niesie to ogromne korzyści zarówno na poziomie jednostki, jak również całego społeczeństwa.

Piśmiennictwo:
Perk J., De Backer G., Gohlke H., et al. European Guidelines on cardiovascular disease prevention in clinical practice (version 2012). The Fifth Joint Task Force of the European Society of Cardiology and Other Societies on Cardiovascular Disease.
Prevention in Clinical Practice (constituted by representatives of nine societies and by invited experts). Developed with the special contribution of the European Association for Cardiovascular Prevention & Rehabilitation (EACPR). Eur Heart J. 2012;33:1635-1701.
Widecka K., Grodzicki T., Narkiewicz K., et al. Zasady postępowania w nadciśnieniu tętniczym — 2011 rok.
Nadciśnienie tętnicze. 2011; 2: 55-82.

dr n. med. Filip M. Szymański