Serce działa jak pompa – z każdym uderzeniem wyrzuca porcję krwi do tętnic, która dociera do wszystkich narządów, a następnie płynie żyłami z powrotem do serca. Nacisk przepływającej krwi na ścianę naczyń tętniczych to właśnie ciśnienie tętnicze. Jest ono najwyższe w chwili, gdy serce się kurczy i wyrzuca krew do aorty oraz dużych tętnic (ciśnienie skurczowe), a najniższe – kiedy serce się rozkurcza (ciśnienie rozkurczowe).
Nadciśnienie tętnicze stwierdza się, kiedy wysokość ciśnienia tętniczego jest wyższa od przyjętej wartości granicznej. W praktyce nadciśnienie rozpoznaje się w sytuacji, gdy ciśnienie skurczowe jest równe lub wyższe niż 140 mmHg i/lub ciśnienie rozkurczowe jest równe lub wyższe niż 90 mmHg.
U większości chorych nie można określić jednej, specyficznej przyczyny nadciśnienia tętniczego – wówczas rozpoznaje się tzw. nadciśnienie tętnicze pierwotne. Podwyższone wartości ciśnienia tętniczego wynikają ze współoddziaływania wielu czynników (genetycznych i środowiskowych), takich jak:
- predyspozycja rodzinna,
- nadwaga lub otyłość,
- nadmierne spożycie soli,
- stres i zaburzenia snu,
- proces starzenia się organizmu,
- brak aktywności fizycznej,
- upośledzenie funkcji nerek
U niektórych pacjentów (mniej niż u 5–10% chorych) można ustalić jedną przyczynę – stwierdza się wtedy nadciśnienie tętnicze wtórne.
Nadciśnienie tętnicze przez długi czas nie daje uchwytnych objawów (czasami mogą występować niecharakterystyczne dolegliwości, np. ból głowy lub nadmierna męczliwość), ale na ogół prowadzi do niekorzystnych zmian w sercu (np. przerostu mięśnia lewej komory serca, zawału serca, niewydolności serca), mózgu (udaru mózgu), naczyniach krwionośnych i nerkach.
Celem leczenia nadciśnienia jest uzyskanie odpowiednich wartości ciśnienia tętniczego. W przypadku nadciśnienia pierwotnego nie można usunąć przyczyn podwyższonych wartości. Pacjent choruje zwykle całe życie, w związku z czym konieczne jest stałe przyjmowanie leków obniżających ciśnienie krwi (leczenie farmakologiczne). Niezbędnym elementem terapii jest również modyfikacja stylu życia (postępowanie niefarmakologiczne).
U zdecydowanej większości pacjentów terapia nadciśnienia tętniczego polega na podawaniu leków obniżających ciśnienie krwi. Większość chorych wymaga stosowania dwóch i więcej leków hipotensyjnych. Aby uprościć schemat terapii, preferowane są tzw. preparaty złożone – połączenie dwóch lub trzech leków w jednej tabletce.
Modyfikacja stylu życia jest – obok przyjmowania leków hipotensyjnych – podstawą leczenia nadciśnienia tętniczego. Przestrzeganie zasad zdrowego stylu życia może istotnie obniżyć ciśnienie tętnicze, a także opóźnić rozpoczęcie leczenia farmakologicznego lub zmniejszyć liczbę stosowanych leków.
ACRD/756/10-2020
